Retail automation คืออะไร? ต้องบอกว่า Retail ก็คือการค้าปลีก ส่วน automation ก็คือการทำให้เป็น automated หรือเป็นอัตโนมัติทั้งหมดเลย ต้องบอกว่า Retail automation นั้นเป็นก้าวต่อไปของอีคอมเมิร์ซ เพราะจากเดิมอีคอมเมิร์ซจะเป็นในลักษณะของการซื้อผ่านเว็บไซต์หรือการซื้อผ่านออนไลน์ แต่ตอนนี้สิ่งที่ผมพูดถึงนี้กำลังก้าวเข้ามาใกล้ขึ้นเรื่อย ๆ 

จะเห็นว่าตอนนี้เราเริ่มซื้อสินค้าใด ๆ ก็ตามโดยไม่ต้องใช้มนุษย์ได้แล้ว สังเกตว่าตอนนี้เราสามารถซื้อสินค้าหรือทำการค้าผ่านระบบแมชชีนได้เลย ตัวอย่างที่ทุกคนคุ้นเคยกันดีก็คือตู้หยอดเหรียญซื้อน้ำ ยิ่งตอนนี้มีเครื่องกดซื้อสินค้าต่าง ๆ ตามคอนโดที่พัก สำรักงาน อย่างตู้ของเซเว่นอีเลฟเว่นที่สามารถกดเลือกสินค้าได้เองเลย ยิ่งเดี๋ยวนี้เราไม่ต้องพกเหรียญแล้วเพราะสามารถสแกนบาร์โค้ดได้เลย 

Retail automation เป็นลักษณะของการให้บริการด้วยตัวเอง สามารถทำเองได้หมด ซึ่งตอนนี้เริ่มมาแล้ว ประเทศที่ถือว่าเป็นเจ้าแห่ง Retail automation ก็คือญี่ปุ่น เราเห็นพวกเครื่องหยอดเหรียญทั่วไปหมด นั่นก็เพราะค่าแรงของเขาแพงมาก ฉะนั้น เขาจะใช้หุ่นยนต์หรือเครื่องยนต์เครื่องจักรมาใช้ในทุกกิจกรรมรวมถึงการค้าด้วย 

และสังเกตได้ว่าเครื่องหยอดเหรียญเหล่านี้เริ่มเข้ามาในไทยหลายปีแล้ว เท่าที่ผมสังเกตเห็นก็สักประมาณ 15 ปีที่ผ่านมา เจ้าหนึ่งที่เห็นมากหน่อยคือ 108 Vending เครื่องที่ผมไปแอบดูสังเกตว่าจะเป็นมือสองมาจากญี่ปุ่นและส่วนใหญ่จะเป็นแบบหยอดเหรีนญ 

ยุคหลังเราเริ่มเจอเครื่องแปลก ๆ มีทั้งแบบที่เราหยอดเหรียญก็ได้ หรือวิธีการจ่ายเงินครื่องเหล่านี้ก็เริ่มมีความหลากหลายมากขึ้น เช่น ใช้บัตรเครดิตูดได้ ใส่ธนบัตรก็ได้ หรือที่ตอนนี้ฮิตอยู่คือใช้ qr code ผมมีโอกาสคุยกับน้องกลุ่มหนึ่งที่ทำธุรกิจเกี่ยวกับ retail automation ล้วน ๆ เลย ทำเกี่ยวกับเครื่องหยอดเหรียญ ตู้พวกนี้เมื่อก่อนราคาแพงมาก แต่ตอนนี้ราคาไม่แพงแล้ว เริ่มต้นที่ประมาณ 130,000 บาทเท่านั้นเอง

หากท่านมีธุรกิจหรือขายสินค้าบางอย่าง ยุคนี้เราไม่ต้องใช้คนไปยืนขายแล้ว เช่น เดี๋ยวนี้ตู้กดหน้ากากอนามัยตามห้างต่าง ๆ มีตู้กดซื้อเนื้อ ซื้อกล้วยแล้วด้วย ท่านที่ขายสินค้าลองคิดดูครับว่าวันนี้คนกลัวไม่อยากซื้อสินค้ากับคนกันเองแล้ว

แต่ถ้าหากมีตู้พวก vending machine ที่มีสินค้าของท่านขายอยู่ ลูกค้าสามารถกดปุ่มแล้วซื้อได้เองเลย และวางตู้เหล่านีไว้ตามจุดที่มีคนเยอะ ๆ เช่น คอนโด โรงงาน ออฟฟิศต่าง ๆ เครื่องหนึ่งราคาแสนกว่าบาท และยังมีบริการดูแลหลังการขายด้วย หากคำนวณออกมาแล้วเดือนหนึ่งค่าใช้จ่ายตกราคาหมื่นกว่าบาทเท่านั้น แต่คุณสามารถกระจายสินค้าออกไปได้เลยทันที 

ในการทำธุรกิจสมัยนี้มันไม่จำเป็นต้องใช้คนแล้ว เราสามารถนำหุ่นยนต์เข้ามาใช้แทนได้ และเท่าที่ผมดูมาเขามีตู้หลากหลายขนาดมากให้คุณเลือกว่าต้องการขนาดไหนไปติดตั้ง และสามารถเปลี่ยนสินค้าข้างในเป็นสินค้าของคุณได้ บริษัทนี้เป็นของเด็กไทยเราเองชื่อว่า Cirbox ท่านที่สนใจสามารถเข้าไปดูได้ที่ cirbox.co.th ทำเกี่ยวกับตู้ Vending Machine โดยเฉพาะ เป็นฝีมือนวัตกรรมเด็กไทยล้วน ๆ เลยครับ 

เขายังมีอีกบริษัทหนึ่งที่ทำเกี่ยวกับเรื่องระบบชำระเงิน แม้จะเป็นเครื่องหยอดเหรียญก็ตามก็ต้องมีการจ่ายเงินด้วยวิธีการต่าง ๆ เพราะเป็นหัวใจของการทำ retail automation โชคดีที่ประเทศไทยเราเองมีการใช้พร้อมเพย์และหลายร้านค้าก็รับพร้อมเพย์แล้วด้วย 

นอกจากนี้เขายังมีอีกบริษัทหนึ่งเป็นเหมือน supermarket automation เป็นเหมือนร้านสะดวกซื้อเล็ก ๆ ที่ไม่ใช้คนเลย ผมเคยเห็นโมเดลนี้ที่จีนชื่อ BingoBox หรือของอเมริกาคือ Amazon Go ที่หยิบสินค้าแล้วไปได้เลย ของน้อง ๆ กลุ่มนี้มีชื่อว่า Devour จุดที่น่าสนใจคือของเขาจะเป็นเหมือนคีออสเป็นตู้ ๆ และมีขนมวางอยู่ มีตู้แช่ มีเครื่องทำกาแฟ ฯลฯ เหมือนมินิมาร์ทเล็ก ๆ เมื่อคุณต้องการอะไรก็ไปหยิบแล้วเอามาจ่ายเงินเองที่เครื่องชำระเงิน เป็นแบบ self service 

ตอนนี้ร้านไมโครมาร์ท Devour นี้ติดตั้งทั้งหมด 13 จุดในกรุงเทพฯ เช่น ที่ตึก SCG ตึก KX ฯลฯ หลายองค์กรก็เอาไปตั้งที่สำนักงาน ข้อดีคือ หากคุณมีพื้นที่ก็สามารถนำตู้ไปตั้งได้เลย ถ้าพื้นที่ที่คุณอยู่มีคนประมาณร้อยคนจะตั้งเซเว่นอีเลฟเว่นก็คงไม่ไหวใหญ่เกินไป แต่คุณไปเรียกไมโครมาร์ทเจ้านี้มาตั้งได้เลยเขาจ่ายค่าเช่าให้ด้วยซ้ำ เขามีตู้หลายขนาดที่สามารถประกอบกันกลายเป็นร้านร้านหนึ่งที่สามารถบริการคนในพื้นที่นั้นได้เลย

ด้วยโลเคชั่นในการติดตั้งแทบจะไม่มีเรื่องของการโกงไม่ชำระเงินเลย เพราะส่วนใหญ่จะติดตั้งตามออฟฟิศสำนักงาน อาจจะเป็นคนระดับกลางบน และในระบบเองก็จะมีกล้องวงจรปิดคอยตรวจสอบด้วย ทำให้มีความปลอดภัย พื้นที่ติดตั้งก็ใช้ไม่มากประมาณ 6 x 2 เมตรก็ติดตั้งได้แล้วเพราะเป็นเหมือนตู้โชว์ขนาดยาว 

นี่คือ Retail automation เป็นการขายของที่ไม่ใช้คนเลย ไม่ว่าจะเป็น 1. เครื่อง Vending Machine 2. ตู้ค้าปลีกทั้งหลาย 3. จริง ๆ เขายังทำตู้ซักผ้าหยอดเหรียญด้วย เราสามารถซื้อหรือเช่าไปติดตั้งตามสถานที่ต่าง ๆ เขาบริหารให้ทุกอย่างด้วย

เรากำลังเข้าสู่ยุคการค้าที่ไม่ใช้คนแล้ว เว็บไซต์อีคอมเมิร์ซเป็นส่วนหนึ่งที่ลูกค้าสามารถซื้อสินค้าผ่านออนไลน์เองได้ แต่ในโลกจริงที่คนยังต้องเจอหน้ากัน ต้องการหยิบจับของจริง ๆ เลย การที่เอาพวกที่เป็น Vending Machine เครื่องยนต์ ตู้ต่าง ๆ เครื่องหยอดเหรียญ เครื่องจ่ายเงิน เติมเงินมือถือระบบต่าง ๆ ก็สามารถเอาไปช่วยได้ด้วยเหมือนกัน 

หัวใจของพวก Vending Machine ก็คือโลเคชั่น จึงไม่น่าแปลกใจว่าพวกเซเว่นอีเลฟเว่นเริ่มไปจับจองพื้นที่ใต้คอนโด ใต้อพาร์ทเม้นท์ต่าง ๆ แล้ว และคนก็ชอบมากเพราะใช้บริการได้ตลอด 24 ชั่วโมงโดยที่ไม่ต้องใช้คนเลย ฉะนั้น อยากบอกตรงนี้ว่า คนที่ขยับก่อนจะมีความได้เปรียบแน่นอนครับ